Esed'in Tahran ziyareti ne anlama geliyor?

SPOR (AA) - Anadolu Ajansı | 06.03.2019 - 15:44, Güncelleme: 27.10.2022 - 05:58
 

Esed'in Tahran ziyareti ne anlama geliyor?

Esed’in Tahran ziyareti ve İran makamlarıyla gerçekleştirdiği görüşmeler, şu aşamada İran’a ait kuvvetlerin Suriye’den çıkma niyetinde olmadığını ve bilakis Esed’in ülkesindeki İran varlığını desteklediğini gösteriyor.
<p>Basına haber verilmeksizin 25 Şubat Pazartesi g&uuml;n&uuml;&nbsp;Tahran&rsquo;ı&nbsp;ziyaret eden&nbsp;Beşşar Esed, İran devrim rehberi ve cumhurbaşkanıyla ayrı ayrı g&ouml;r&uuml;şmeler ger&ccedil;ekleştirdi. İran ve m&uuml;ttefiklerinin, Esed&rsquo;in bu ziyaretini &ldquo;direniş ekseninin bir zaferi&rdquo; olarak kutlamalarına rağmen Dışişleri Bakanı Cevad Zarif&rsquo;in beklenmedik istifası soğuk duş etkisi yaparak s&ouml;z konusu ziyareti tartışmaya a&ccedil;mış bulunuyor.</p> <p>2011 yılında Suriye&rsquo;de protesto ve &ccedil;atışmaların başlamasından bu yana Esed iki defa Rusya&rsquo;yı ziyaret etmiş olsa da bu İran&rsquo;a ger&ccedil;ekleştirdiği ilk ziyaretti. Her ne kadar Tahran&rsquo;ı &ccedil;ok daha &ouml;nce ziyaret etmesi ve kendisinden asker&icirc; ve iktisadi olarak hi&ccedil;bir şey esirgemeyen İran makamlarına ş&uuml;kranlarını arz etmesi beklense de Devrim Muhafızları Kud&uuml;s G&uuml;c&uuml; Komutanı Kasım S&uuml;leymani&rsquo;nin daveti &uuml;zerine ger&ccedil;ekleştiği s&ouml;ylenen bu ziyaretin bir&ccedil;ok hedefi bulunuyor.</p> <h3>M&uuml;ttefiklere psikolojik destek</h3> <p>ABD&#39;nin n&uuml;kleer anlaşmadan &ccedil;ekilmesi ve ekonomik yaptırımlar, Varşova Konferansını d&uuml;zenlemesi gibi girişimlerle İran&rsquo;a y&ouml;nelik baskının artırılması, İran karşıtı bir koalisyon olarak Arap NATO&rsquo;sunun kurulmaya &ccedil;alışılması, İran rejim muhaliflerinin g&uuml;n ge&ccedil;tik&ccedil;e artan faaliyetleri, &uuml;lke sınırlarındaki g&uuml;vensizlik, ABD&#39;nin Suriye&rsquo;den &ccedil;ekileceğini a&ccedil;ıklamasından sonra 400 askerin b&ouml;lgede bırakılacağının duyurulması, Suriye&rsquo;nin kuzeydoğusunda g&uuml;venli b&ouml;lge oluşturma &ccedil;alışmaları, Avrupa&rsquo;nın İran&rsquo;a f&uuml;ze programını m&uuml;zakereye a&ccedil;ması i&ccedil;in baskı uygulaması, İngiltere tarafından Hizbullah&rsquo;ın ter&ouml;r &ouml;rg&uuml;tleri listesine alınması, Irak&rsquo;ta Haşdi Şabi&rsquo;ye yapılan baskılar ve Yemen&rsquo;de Husilerin Hudeyde limanından &ccedil;ekilmesi i&ccedil;in sarf edilen &ccedil;abalar gibi gelişmelerin hepsi İran ve m&uuml;ttefiklerini endişelendiriyor. İran ve Esed arasında ger&ccedil;ekleşen g&ouml;r&uuml;şmenin hedeflerinden biri, İran&rsquo;ın b&ouml;lgedeki m&uuml;ttefiklerine psikolojik destek sağlamak, ki İran, eskiden olduğu gibi b&ouml;lgesel m&uuml;ttefiklerine asker&icirc; ve mali destek sağlamaya devam edecektir.</p> <p>Diğer taraftan bu g&ouml;r&uuml;şme, İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;ye yapmış olduğu benzeri g&ouml;r&uuml;lmedik petrol ve nakdi yardımı kesmesinden ve Esed rejimini olduk&ccedil;a zora sokan bir d&ouml;rt aydan sonra ger&ccedil;ekleştirildi. Tahran&rsquo;ın bu kesintiden amacı, Suriye&rsquo;nin yeniden inşasında Esed&rsquo;in İran&rsquo;a daha fazla imtiyaz vermesini sağlamaktı ve İran Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı İshak Cihangiri&rsquo;nin Suriye ziyaretinde imzalanan uzun s&uuml;reli anlaşmalarla Tahran y&ouml;netimi, bu hedefine belli &ouml;l&ccedil;&uuml;de yaklaşmış oldu.</p> <h3>İsrail&rsquo;in saldırılarına karşı yeni bir m&uuml;cadele tarzı mı?</h3> <p>Esed&rsquo;in Tahran ziyareti, İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki asker&icirc; tesislerine ve İran&rsquo;a bağlı milislerin karargahlarına saldırıların arttığı ve Rusya&rsquo;nın bunlara g&ouml;z yumduğu bir konjonkt&uuml;rde ve Netanyahu-Putin g&ouml;r&uuml;şmesinden iki g&uuml;n &ouml;nce ger&ccedil;ekleşti. Netanyahu&rsquo;nun Moskova ziyaretinin amacı, İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki asker&icirc; varlığına ilişkin iki &uuml;lke arasındaki koordinasyonun devamını sağlamak, Moskova ile Tel Aviv arasında Suriye&rsquo;de ge&ccedil;en eyl&uuml;l ayında bir Rus u&ccedil;ağının d&uuml;ş&uuml;r&uuml;lmesi ve 15 Rus askerinin &ouml;ld&uuml;r&uuml;lmesinden kaynaklanan gerginliği sona erdirmekti. Her ne kadar İsrail&rsquo;in Suriye&rsquo;deki asker&icirc; operasyonları bu hadiseden sonra &uuml;&ccedil; ay kadar durmuş olsa da akabinde operasyonlar yeniden başlatıldı. Son iki yılda Tahran&rsquo;ın Suriye&rsquo;de kalmak i&ccedil;in sarf ettiği &ccedil;ok y&ouml;nl&uuml; &ccedil;abaya karşın İsrail, İran Devrim Muhafızları Kud&uuml;s G&uuml;c&uuml;ne 200&#39;den fazla operasyon d&uuml;zenledi. Tahran, b&uuml;t&uuml;n bu operasyonlara şimdiye kadar hafif denilebilecek tepki g&ouml;sterdi ve son zamanlarda Şam Havaalanı etrafındaki varlığını azaltmak adına buradaki g&uuml;&ccedil;lerini Humus&rsquo;taki T-4 karargahına taşıdığına dair haberler yayınlandı. Buna karşın İran Milli G&uuml;venlik Y&uuml;ksek Konseyi Başkanı Ali Şemhani, 2019 yılında İran&rsquo;ın İsrail saldırılarına karşı tepkisinin ge&ccedil;mişe nazaran olduk&ccedil;a farklı olacağını duyurdu. İran makamlarının Esed ile g&ouml;r&uuml;şt&uuml;ğ&uuml; konulardan biri muhtemelen İsrail ile bu yeni m&uuml;cadele tarzı olmuştur.</p> <p>Putin-Netanyahu g&ouml;r&uuml;şmesinin sonu&ccedil;larından biri de Moskova&rsquo;nın Suriye&rsquo;deki b&uuml;t&uuml;n yabancı g&uuml;&ccedil;lerin &uuml;lkeyi terk etmesini &ouml;ng&ouml;rd&uuml;ğ&uuml; uluslararası bir &ccedil;alışma grubu projesinin ilan edilmesiydi ki b&uuml;y&uuml;k ihtimalle s&ouml;z konusu proje, İran&rsquo;ın asker&icirc; varlığını da kapsıyor.</p> <h3>Esed ve İran&rsquo;ın Rusya&rsquo;ya karşı g&uuml;vensizliği</h3> <p>Kuşkusuz Rusya, İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki varlığının azalmasını istiyor ve muhtemelen Esed&rsquo;den bu doğrultuda adımlar atmasını talep etmiştir, ancak Esed&rsquo;in Tahran ziyareti, İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki varlığını destekler nitelikte. Esed, İran&rsquo;la ilişkisini stratejik g&ouml;r&uuml;yor ve Tahran&rsquo;ın herkesten daha fazla kendisine destek verdiğini ve vermeye de devam edeceğini d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor. Suriye&rsquo;nin eski Başbakanı Riyad Hicab, &ldquo;Esed&rsquo;in İran&rsquo;a Rusya&rsquo;dan daha fazla g&uuml;vendiğini, Moskova&rsquo;nın kendisine destek vermekten vazge&ccedil;ebileceğini lakin İran&rsquo;ın hi&ccedil;bir zaman kendisini yalnız bırakmayacağını d&uuml;ş&uuml;nd&uuml;ğ&uuml;n&uuml;&rdquo; ifade ediyor.</p> <p>İran ise Rusya&rsquo;nın kendisini Suriye&rsquo;deki mevcut konumundan uzaklaştırmak istediği d&uuml;ş&uuml;ncesinde. İranlı yetkililer İsrail&rsquo;in İran&rsquo;a y&ouml;nelik saldırılarının Rusya&rsquo;dan habersiz veya Rusya&rsquo;nın g&ouml;z yumması olmaksızın ger&ccedil;ekleşemeyeceğini de d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor. Ayrıca İran, Rusya&rsquo;nın Suriye&rsquo;deki politikasına bir&ccedil;ok gerek&ccedil;eyle ş&uuml;pheyle yaklaşıyor: İsrail&rsquo;in hava saldırılarına karşı Rusya&rsquo;nın S-300 ve S-400 gibi hava savunma sistemlerini kullanmaması, Moskova&rsquo;nın İran&rsquo;a bağlı unsurların yer almadığı bir Suriye ordusu kurma girişimi, İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;nin yeniden inşasında y&uuml;ksek k&acirc;r getirecek projelerden dışlanması, Suriye&rsquo;nin kuzeyi ve kuzeybatısındaki Hama gibi stratejik b&ouml;lgelerin ele ge&ccedil;irilmesi i&ccedil;in İran&rsquo;a bağlı 4. Ordu ile Rusya&rsquo;ya yakın 5. Ordu arasında ger&ccedil;ekleşen &ccedil;atışma ve Moskova ile Ankara arasında Suriye&rsquo;ye ilişkin bazı meselelerdeki koordinasyon ve anlaşmalarda İran&rsquo;ın belirleyici olmaması...</p> <p>Diğer taraftan, Esed ve İranlı yetkililerin, İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki varlığını ve Suriye&rsquo;nin yeniden inşasında alacağı aktif rol&uuml; vurgulaması, Rus kaynaklarından gelen bilgilerle &ouml;rt&uuml;şm&uuml;yor. Bu sebeple Rusya İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki varlığını azaltmak &uuml;zere farklı yollara başvuracaktır ve bu doğrultuda İsrail&rsquo;in Suriye&rsquo;deki İran mevzilerine d&uuml;zenlediği saldırılarda bir artış g&ouml;r&uuml;lmesi, ayrıca bizatihi İran ve Rusya&rsquo;ya bağlı g&uuml;&ccedil;lerin arasındaki &ccedil;atışmaların şiddetlenmesi uzak bir ihtimal değil.</p> <h3>K&ouml;rfez &uuml;lkelerinin beklentisi ger&ccedil;ek&ccedil;i değil</h3> <p>Bu ziyaretin verdiği diğer bir mesaj ise Esed rejimiyle ilişkileri yeniden kurmak ve onu Arap Birliğine d&ouml;nd&uuml;rmek isteyen Arap &uuml;lkelerineydi.</p> <p>S&ouml;z konusu &uuml;lkeler, Rusya&rsquo;nın teşviki ve İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki konumunu zayıflatmayı vadetmesiyle Suriye&rsquo;de b&uuml;y&uuml;kel&ccedil;iliklerini yeniden a&ccedil;maya girişmiş ve Suriye&rsquo;yi yeniden Arap Birliğine d&ouml;nd&uuml;rmeye niyetlenmiş bulunuyorlar. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) dış ilişkilerden sorumlu devlet bakanı, &uuml;lkesinin Şam&rsquo;daki b&uuml;y&uuml;kel&ccedil;iliğinin yeniden a&ccedil;ılmasından sonra, BAE&rsquo;nin bu girişimden amacının Esed&rsquo;i İran&rsquo;ın şemsiyesinden &ccedil;ıkarmak, Tahran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki konumunu zayıflatmak ve Araplarla Suriye h&uuml;k&uuml;metinin ilişkilerini yeniden tesis etmek olduğunu belirtmişti. Bu son ziyaretle, bazı Arap &uuml;lkelerinin Esed&rsquo;i İran&rsquo;dan uzaklaştırma beklentilerinin ger&ccedil;ek&ccedil;i olmadığı da a&ccedil;ık&ccedil;a ortaya &ccedil;ıkmıştır.</p> <p>Esed&rsquo;in İran ziyareti, daha &ouml;nceki Rusya ziyareti gibi tamamen diplomatik team&uuml;llerin dışındaydı. Esed, İran makamlarıyla g&ouml;r&uuml;şmek &uuml;zere beraberindeki siyasi heyetle, bizzat İran&rsquo;a ait bir u&ccedil;akla, ayrıca yanında bir m&uuml;tercim bulunmaksızın bu &uuml;lkeye gitti. Kendisi i&ccedil;in resm&icirc; bir karşılama merasimi d&uuml;zenlenmediği gibi, gerek Cumhurbaşkanı Ruhani gerekse de Devrim Rehberi Hamaney ile yaptığı g&ouml;r&uuml;şmede Suriye bayrağının yer almayışı Esed&rsquo;in destek&ccedil;ilerinin dahi tepkisine yol a&ccedil;tı. Rusya ile İran&rsquo;ın Esed&rsquo;e yaptığı muamele bir cumhurbaşkanına yaraşır olmaktan ziyade bir &ldquo;efendi-uşak&rdquo; m&uuml;nasebetini andırıyor. Her iki &uuml;lke de s&uuml;rekli, eğer Suriye meselesine m&uuml;dahil olmasalardı Esed&rsquo;in birka&ccedil; hafta bile dayanamayacağını vurguluyorlar. Esed&rsquo;in ise İran ve Rusya&rsquo;nın kendisini aşağılamasına katlanmaktan başka bir &ccedil;aresi bulunmuyor.</p> <h3>Zarif&rsquo;in istifası</h3> <p>Bazı yorumcular, İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif&rsquo;in Esed ile İranlı yetkililerin yer aldığı resimlerin yayımlanmasından birka&ccedil; sonra gelen istifasını, İran&rsquo;daki siyasi gruplar arasındaki derin ayrılığın bir g&ouml;stergesi olarak değerlendirdiler. Her ne kadar siyasi gruplar arasındaki anlaşmazlık ink&acirc;r edilemez olsa da bu yorum tam olarak ger&ccedil;eği yansıtmıyor.</p> <p>Zarif&rsquo;in dış politika anlayışı d&uuml;nyayla iletişim kurarak gerginlikleri azaltmak olmasına karşın bu doğrultuda kararlı bir duruş sergilediği s&ouml;ylenemez. Nitekim Zarif&rsquo;in b&ouml;lgesel siyasete Devrim Muhafızlarının m&uuml;dahalesinden rahatsız olduğu tahmin ediliyor ancak Kud&uuml;s G&uuml;c&uuml;n&uuml;n b&ouml;lgedeki politikalarını desteklemekle kalmayıp meşrulaştırmaya &ccedil;alıştığı da g&ouml;zlemleniyor. Kasım S&uuml;leymani ve Ruhani&rsquo;nin Esed&rsquo;in yanında g&ouml;r&uuml;ld&uuml;ğ&uuml; ve kendisinin karede yer almadığı bir resmin yayımlanması, Zarif&rsquo;in alınganlık g&ouml;stermesine ve akabinde basit bir g&ouml;n&uuml;l almayla istifasını geri &ccedil;ekmesine sebebiyet vermiştir. Zarif, protokol kurallarına uyulmasını istediğinden bu tarz g&ouml;r&uuml;şmelerde cumhurbaşkanın yanında yer alması gerektiğini d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor. Dolayısıyla s&ouml;z konusu resim yayımlanmamış olsa, muhtemelen Zarif istifasını sunmayacaktı, zira b&ouml;lgesel meselelerde Devrim Muhafızları Kud&uuml;s G&uuml;c&uuml;yle temelde bir fikir ayrılığı bulunmuyor.</p> <p>Sonu&ccedil; olarak Esed&rsquo;in Tahran ziyareti ve İran makamlarıyla ger&ccedil;ekleştirdiği g&ouml;r&uuml;şmeler, şu aşamada İran&rsquo;a ait kuvvetlerin Suriye&rsquo;den &ccedil;ıkma niyetinde olmadığını ve bilakis Esed&rsquo;in &uuml;lkesindeki İran varlığını desteklediğini g&ouml;steriyor. İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki varlığı İsrail, ABD ve Rusya&rsquo;nın da engellemeleriyle karşılaşacak. Bu nedenle &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki s&uuml;re&ccedil;te Suriye&rsquo;de İran&rsquo;a ve ona bağlı milislere y&ouml;nelik baskıların artması uzak bir ihtimal değil. Bu y&ouml;n&uuml;yle son g&ouml;r&uuml;şme, &uuml;lkedeki gerilimi artırmak dışında Suriye&rsquo;nin istikrar ve g&uuml;venliğine hi&ccedil;bir katkıda bulunmamıştır.</p> <p>[Muhammed Abdulmecid İran Araştırmaları Merkezi&#39;nde (İRAM) &ccedil;alışmaktadır]</p>
Esed’in Tahran ziyareti ve İran makamlarıyla gerçekleştirdiği görüşmeler, şu aşamada İran’a ait kuvvetlerin Suriye’den çıkma niyetinde olmadığını ve bilakis Esed’in ülkesindeki İran varlığını desteklediğini gösteriyor.
<p>Basına haber verilmeksizin 25 Şubat Pazartesi g&uuml;n&uuml;&nbsp;Tahran&rsquo;ı&nbsp;ziyaret eden&nbsp;Beşşar Esed, İran devrim rehberi ve cumhurbaşkanıyla ayrı ayrı g&ouml;r&uuml;şmeler ger&ccedil;ekleştirdi. İran ve m&uuml;ttefiklerinin, Esed&rsquo;in bu ziyaretini &ldquo;direniş ekseninin bir zaferi&rdquo; olarak kutlamalarına rağmen Dışişleri Bakanı Cevad Zarif&rsquo;in beklenmedik istifası soğuk duş etkisi yaparak s&ouml;z konusu ziyareti tartışmaya a&ccedil;mış bulunuyor.</p> <p>2011 yılında Suriye&rsquo;de protesto ve &ccedil;atışmaların başlamasından bu yana Esed iki defa Rusya&rsquo;yı ziyaret etmiş olsa da bu İran&rsquo;a ger&ccedil;ekleştirdiği ilk ziyaretti. Her ne kadar Tahran&rsquo;ı &ccedil;ok daha &ouml;nce ziyaret etmesi ve kendisinden asker&icirc; ve iktisadi olarak hi&ccedil;bir şey esirgemeyen İran makamlarına ş&uuml;kranlarını arz etmesi beklense de Devrim Muhafızları Kud&uuml;s G&uuml;c&uuml; Komutanı Kasım S&uuml;leymani&rsquo;nin daveti &uuml;zerine ger&ccedil;ekleştiği s&ouml;ylenen bu ziyaretin bir&ccedil;ok hedefi bulunuyor.</p> <h3>M&uuml;ttefiklere psikolojik destek</h3> <p>ABD&#39;nin n&uuml;kleer anlaşmadan &ccedil;ekilmesi ve ekonomik yaptırımlar, Varşova Konferansını d&uuml;zenlemesi gibi girişimlerle İran&rsquo;a y&ouml;nelik baskının artırılması, İran karşıtı bir koalisyon olarak Arap NATO&rsquo;sunun kurulmaya &ccedil;alışılması, İran rejim muhaliflerinin g&uuml;n ge&ccedil;tik&ccedil;e artan faaliyetleri, &uuml;lke sınırlarındaki g&uuml;vensizlik, ABD&#39;nin Suriye&rsquo;den &ccedil;ekileceğini a&ccedil;ıklamasından sonra 400 askerin b&ouml;lgede bırakılacağının duyurulması, Suriye&rsquo;nin kuzeydoğusunda g&uuml;venli b&ouml;lge oluşturma &ccedil;alışmaları, Avrupa&rsquo;nın İran&rsquo;a f&uuml;ze programını m&uuml;zakereye a&ccedil;ması i&ccedil;in baskı uygulaması, İngiltere tarafından Hizbullah&rsquo;ın ter&ouml;r &ouml;rg&uuml;tleri listesine alınması, Irak&rsquo;ta Haşdi Şabi&rsquo;ye yapılan baskılar ve Yemen&rsquo;de Husilerin Hudeyde limanından &ccedil;ekilmesi i&ccedil;in sarf edilen &ccedil;abalar gibi gelişmelerin hepsi İran ve m&uuml;ttefiklerini endişelendiriyor. İran ve Esed arasında ger&ccedil;ekleşen g&ouml;r&uuml;şmenin hedeflerinden biri, İran&rsquo;ın b&ouml;lgedeki m&uuml;ttefiklerine psikolojik destek sağlamak, ki İran, eskiden olduğu gibi b&ouml;lgesel m&uuml;ttefiklerine asker&icirc; ve mali destek sağlamaya devam edecektir.</p> <p>Diğer taraftan bu g&ouml;r&uuml;şme, İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;ye yapmış olduğu benzeri g&ouml;r&uuml;lmedik petrol ve nakdi yardımı kesmesinden ve Esed rejimini olduk&ccedil;a zora sokan bir d&ouml;rt aydan sonra ger&ccedil;ekleştirildi. Tahran&rsquo;ın bu kesintiden amacı, Suriye&rsquo;nin yeniden inşasında Esed&rsquo;in İran&rsquo;a daha fazla imtiyaz vermesini sağlamaktı ve İran Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı İshak Cihangiri&rsquo;nin Suriye ziyaretinde imzalanan uzun s&uuml;reli anlaşmalarla Tahran y&ouml;netimi, bu hedefine belli &ouml;l&ccedil;&uuml;de yaklaşmış oldu.</p> <h3>İsrail&rsquo;in saldırılarına karşı yeni bir m&uuml;cadele tarzı mı?</h3> <p>Esed&rsquo;in Tahran ziyareti, İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki asker&icirc; tesislerine ve İran&rsquo;a bağlı milislerin karargahlarına saldırıların arttığı ve Rusya&rsquo;nın bunlara g&ouml;z yumduğu bir konjonkt&uuml;rde ve Netanyahu-Putin g&ouml;r&uuml;şmesinden iki g&uuml;n &ouml;nce ger&ccedil;ekleşti. Netanyahu&rsquo;nun Moskova ziyaretinin amacı, İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki asker&icirc; varlığına ilişkin iki &uuml;lke arasındaki koordinasyonun devamını sağlamak, Moskova ile Tel Aviv arasında Suriye&rsquo;de ge&ccedil;en eyl&uuml;l ayında bir Rus u&ccedil;ağının d&uuml;ş&uuml;r&uuml;lmesi ve 15 Rus askerinin &ouml;ld&uuml;r&uuml;lmesinden kaynaklanan gerginliği sona erdirmekti. Her ne kadar İsrail&rsquo;in Suriye&rsquo;deki asker&icirc; operasyonları bu hadiseden sonra &uuml;&ccedil; ay kadar durmuş olsa da akabinde operasyonlar yeniden başlatıldı. Son iki yılda Tahran&rsquo;ın Suriye&rsquo;de kalmak i&ccedil;in sarf ettiği &ccedil;ok y&ouml;nl&uuml; &ccedil;abaya karşın İsrail, İran Devrim Muhafızları Kud&uuml;s G&uuml;c&uuml;ne 200&#39;den fazla operasyon d&uuml;zenledi. Tahran, b&uuml;t&uuml;n bu operasyonlara şimdiye kadar hafif denilebilecek tepki g&ouml;sterdi ve son zamanlarda Şam Havaalanı etrafındaki varlığını azaltmak adına buradaki g&uuml;&ccedil;lerini Humus&rsquo;taki T-4 karargahına taşıdığına dair haberler yayınlandı. Buna karşın İran Milli G&uuml;venlik Y&uuml;ksek Konseyi Başkanı Ali Şemhani, 2019 yılında İran&rsquo;ın İsrail saldırılarına karşı tepkisinin ge&ccedil;mişe nazaran olduk&ccedil;a farklı olacağını duyurdu. İran makamlarının Esed ile g&ouml;r&uuml;şt&uuml;ğ&uuml; konulardan biri muhtemelen İsrail ile bu yeni m&uuml;cadele tarzı olmuştur.</p> <p>Putin-Netanyahu g&ouml;r&uuml;şmesinin sonu&ccedil;larından biri de Moskova&rsquo;nın Suriye&rsquo;deki b&uuml;t&uuml;n yabancı g&uuml;&ccedil;lerin &uuml;lkeyi terk etmesini &ouml;ng&ouml;rd&uuml;ğ&uuml; uluslararası bir &ccedil;alışma grubu projesinin ilan edilmesiydi ki b&uuml;y&uuml;k ihtimalle s&ouml;z konusu proje, İran&rsquo;ın asker&icirc; varlığını da kapsıyor.</p> <h3>Esed ve İran&rsquo;ın Rusya&rsquo;ya karşı g&uuml;vensizliği</h3> <p>Kuşkusuz Rusya, İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki varlığının azalmasını istiyor ve muhtemelen Esed&rsquo;den bu doğrultuda adımlar atmasını talep etmiştir, ancak Esed&rsquo;in Tahran ziyareti, İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki varlığını destekler nitelikte. Esed, İran&rsquo;la ilişkisini stratejik g&ouml;r&uuml;yor ve Tahran&rsquo;ın herkesten daha fazla kendisine destek verdiğini ve vermeye de devam edeceğini d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor. Suriye&rsquo;nin eski Başbakanı Riyad Hicab, &ldquo;Esed&rsquo;in İran&rsquo;a Rusya&rsquo;dan daha fazla g&uuml;vendiğini, Moskova&rsquo;nın kendisine destek vermekten vazge&ccedil;ebileceğini lakin İran&rsquo;ın hi&ccedil;bir zaman kendisini yalnız bırakmayacağını d&uuml;ş&uuml;nd&uuml;ğ&uuml;n&uuml;&rdquo; ifade ediyor.</p> <p>İran ise Rusya&rsquo;nın kendisini Suriye&rsquo;deki mevcut konumundan uzaklaştırmak istediği d&uuml;ş&uuml;ncesinde. İranlı yetkililer İsrail&rsquo;in İran&rsquo;a y&ouml;nelik saldırılarının Rusya&rsquo;dan habersiz veya Rusya&rsquo;nın g&ouml;z yumması olmaksızın ger&ccedil;ekleşemeyeceğini de d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor. Ayrıca İran, Rusya&rsquo;nın Suriye&rsquo;deki politikasına bir&ccedil;ok gerek&ccedil;eyle ş&uuml;pheyle yaklaşıyor: İsrail&rsquo;in hava saldırılarına karşı Rusya&rsquo;nın S-300 ve S-400 gibi hava savunma sistemlerini kullanmaması, Moskova&rsquo;nın İran&rsquo;a bağlı unsurların yer almadığı bir Suriye ordusu kurma girişimi, İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;nin yeniden inşasında y&uuml;ksek k&acirc;r getirecek projelerden dışlanması, Suriye&rsquo;nin kuzeyi ve kuzeybatısındaki Hama gibi stratejik b&ouml;lgelerin ele ge&ccedil;irilmesi i&ccedil;in İran&rsquo;a bağlı 4. Ordu ile Rusya&rsquo;ya yakın 5. Ordu arasında ger&ccedil;ekleşen &ccedil;atışma ve Moskova ile Ankara arasında Suriye&rsquo;ye ilişkin bazı meselelerdeki koordinasyon ve anlaşmalarda İran&rsquo;ın belirleyici olmaması...</p> <p>Diğer taraftan, Esed ve İranlı yetkililerin, İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki varlığını ve Suriye&rsquo;nin yeniden inşasında alacağı aktif rol&uuml; vurgulaması, Rus kaynaklarından gelen bilgilerle &ouml;rt&uuml;şm&uuml;yor. Bu sebeple Rusya İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki varlığını azaltmak &uuml;zere farklı yollara başvuracaktır ve bu doğrultuda İsrail&rsquo;in Suriye&rsquo;deki İran mevzilerine d&uuml;zenlediği saldırılarda bir artış g&ouml;r&uuml;lmesi, ayrıca bizatihi İran ve Rusya&rsquo;ya bağlı g&uuml;&ccedil;lerin arasındaki &ccedil;atışmaların şiddetlenmesi uzak bir ihtimal değil.</p> <h3>K&ouml;rfez &uuml;lkelerinin beklentisi ger&ccedil;ek&ccedil;i değil</h3> <p>Bu ziyaretin verdiği diğer bir mesaj ise Esed rejimiyle ilişkileri yeniden kurmak ve onu Arap Birliğine d&ouml;nd&uuml;rmek isteyen Arap &uuml;lkelerineydi.</p> <p>S&ouml;z konusu &uuml;lkeler, Rusya&rsquo;nın teşviki ve İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki konumunu zayıflatmayı vadetmesiyle Suriye&rsquo;de b&uuml;y&uuml;kel&ccedil;iliklerini yeniden a&ccedil;maya girişmiş ve Suriye&rsquo;yi yeniden Arap Birliğine d&ouml;nd&uuml;rmeye niyetlenmiş bulunuyorlar. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) dış ilişkilerden sorumlu devlet bakanı, &uuml;lkesinin Şam&rsquo;daki b&uuml;y&uuml;kel&ccedil;iliğinin yeniden a&ccedil;ılmasından sonra, BAE&rsquo;nin bu girişimden amacının Esed&rsquo;i İran&rsquo;ın şemsiyesinden &ccedil;ıkarmak, Tahran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki konumunu zayıflatmak ve Araplarla Suriye h&uuml;k&uuml;metinin ilişkilerini yeniden tesis etmek olduğunu belirtmişti. Bu son ziyaretle, bazı Arap &uuml;lkelerinin Esed&rsquo;i İran&rsquo;dan uzaklaştırma beklentilerinin ger&ccedil;ek&ccedil;i olmadığı da a&ccedil;ık&ccedil;a ortaya &ccedil;ıkmıştır.</p> <p>Esed&rsquo;in İran ziyareti, daha &ouml;nceki Rusya ziyareti gibi tamamen diplomatik team&uuml;llerin dışındaydı. Esed, İran makamlarıyla g&ouml;r&uuml;şmek &uuml;zere beraberindeki siyasi heyetle, bizzat İran&rsquo;a ait bir u&ccedil;akla, ayrıca yanında bir m&uuml;tercim bulunmaksızın bu &uuml;lkeye gitti. Kendisi i&ccedil;in resm&icirc; bir karşılama merasimi d&uuml;zenlenmediği gibi, gerek Cumhurbaşkanı Ruhani gerekse de Devrim Rehberi Hamaney ile yaptığı g&ouml;r&uuml;şmede Suriye bayrağının yer almayışı Esed&rsquo;in destek&ccedil;ilerinin dahi tepkisine yol a&ccedil;tı. Rusya ile İran&rsquo;ın Esed&rsquo;e yaptığı muamele bir cumhurbaşkanına yaraşır olmaktan ziyade bir &ldquo;efendi-uşak&rdquo; m&uuml;nasebetini andırıyor. Her iki &uuml;lke de s&uuml;rekli, eğer Suriye meselesine m&uuml;dahil olmasalardı Esed&rsquo;in birka&ccedil; hafta bile dayanamayacağını vurguluyorlar. Esed&rsquo;in ise İran ve Rusya&rsquo;nın kendisini aşağılamasına katlanmaktan başka bir &ccedil;aresi bulunmuyor.</p> <h3>Zarif&rsquo;in istifası</h3> <p>Bazı yorumcular, İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif&rsquo;in Esed ile İranlı yetkililerin yer aldığı resimlerin yayımlanmasından birka&ccedil; sonra gelen istifasını, İran&rsquo;daki siyasi gruplar arasındaki derin ayrılığın bir g&ouml;stergesi olarak değerlendirdiler. Her ne kadar siyasi gruplar arasındaki anlaşmazlık ink&acirc;r edilemez olsa da bu yorum tam olarak ger&ccedil;eği yansıtmıyor.</p> <p>Zarif&rsquo;in dış politika anlayışı d&uuml;nyayla iletişim kurarak gerginlikleri azaltmak olmasına karşın bu doğrultuda kararlı bir duruş sergilediği s&ouml;ylenemez. Nitekim Zarif&rsquo;in b&ouml;lgesel siyasete Devrim Muhafızlarının m&uuml;dahalesinden rahatsız olduğu tahmin ediliyor ancak Kud&uuml;s G&uuml;c&uuml;n&uuml;n b&ouml;lgedeki politikalarını desteklemekle kalmayıp meşrulaştırmaya &ccedil;alıştığı da g&ouml;zlemleniyor. Kasım S&uuml;leymani ve Ruhani&rsquo;nin Esed&rsquo;in yanında g&ouml;r&uuml;ld&uuml;ğ&uuml; ve kendisinin karede yer almadığı bir resmin yayımlanması, Zarif&rsquo;in alınganlık g&ouml;stermesine ve akabinde basit bir g&ouml;n&uuml;l almayla istifasını geri &ccedil;ekmesine sebebiyet vermiştir. Zarif, protokol kurallarına uyulmasını istediğinden bu tarz g&ouml;r&uuml;şmelerde cumhurbaşkanın yanında yer alması gerektiğini d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor. Dolayısıyla s&ouml;z konusu resim yayımlanmamış olsa, muhtemelen Zarif istifasını sunmayacaktı, zira b&ouml;lgesel meselelerde Devrim Muhafızları Kud&uuml;s G&uuml;c&uuml;yle temelde bir fikir ayrılığı bulunmuyor.</p> <p>Sonu&ccedil; olarak Esed&rsquo;in Tahran ziyareti ve İran makamlarıyla ger&ccedil;ekleştirdiği g&ouml;r&uuml;şmeler, şu aşamada İran&rsquo;a ait kuvvetlerin Suriye&rsquo;den &ccedil;ıkma niyetinde olmadığını ve bilakis Esed&rsquo;in &uuml;lkesindeki İran varlığını desteklediğini g&ouml;steriyor. İran&rsquo;ın Suriye&rsquo;deki varlığı İsrail, ABD ve Rusya&rsquo;nın da engellemeleriyle karşılaşacak. Bu nedenle &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki s&uuml;re&ccedil;te Suriye&rsquo;de İran&rsquo;a ve ona bağlı milislere y&ouml;nelik baskıların artması uzak bir ihtimal değil. Bu y&ouml;n&uuml;yle son g&ouml;r&uuml;şme, &uuml;lkedeki gerilimi artırmak dışında Suriye&rsquo;nin istikrar ve g&uuml;venliğine hi&ccedil;bir katkıda bulunmamıştır.</p> <p>[Muhammed Abdulmecid İran Araştırmaları Merkezi&#39;nde (İRAM) &ccedil;alışmaktadır]</p>
Habere ifade bırak !
Habere ait etiket tanımlanmamış.
Okuyucu Yorumları (0)

Yorumunuz başarıyla alındı, inceleme ardından en kısa sürede yayına alınacaktır.

Yorum yazarak Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve haber111.com sitesine yaptığınız yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan tüm yorumlardan site yönetimi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.