Ayrılıkçı Sırp milliyetçiliği Batı Balkanlar'da barış ve istikrarı tehdit ediyor

DÜNYA (AA) - Anadolu Ajansı | 08.11.2021 - 16:46, Güncelleme: 27.10.2022 - 05:59
 

Ayrılıkçı Sırp milliyetçiliği Batı Balkanlar'da barış ve istikrarı tehdit ediyor

<p>ANALİZ - Prof. Dr. İrfan Kaya &Uuml;lger, Bosna Hersek&#39;te yaşanan siyasi gelişmeleri AA Analiz&rsquo;e değerlendirdi:</p> <p>***</p> <p>Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyi&rsquo;nin Sırp &uuml;yesi ve Bosna Sırp Cumhuriyeti lideri Milorad Dodik, &uuml;lkenin toprak b&uuml;t&uuml;nl&uuml;ğ&uuml;n&uuml; tehdit eden a&ccedil;ıklamalar yapmaya devam ediyor. 2006 yılından beri Bosnalı Sırpların siyasetini y&ouml;nlendiren akt&ouml;rlerin başında gelen Dodik, ge&ccedil;en hafta yaptığı a&ccedil;ıklamada Bosna Hersek&rsquo;teki iki entiteden biri olan Sırp Cumhuriyeti&#39;nin (RS) Federasyon&rsquo;dan ayrılması y&ouml;n&uuml;ndeki tehdidini yeniden ve daha g&uuml;&ccedil;l&uuml; bi&ccedil;imde dile getirdi. Dodik, Bosna Sırp Parlamentosunda y&uuml;zden fazla konu hakkında yeni yasal d&uuml;zenlemeler yapılacağını duyurdu. Bu d&uuml;zenlemeler arasında merkezi h&uuml;k&uuml;metin istihbarat, savunma, yargı, vergi ve g&uuml;mr&uuml;k ile ilgili birimlerinden ayrılmanın da bulunduğunu, Bosna Sırp Cumhuriyeti&rsquo;nde kendi savunma g&uuml;&ccedil;lerini oluşturacaklarını s&ouml;yledi.&nbsp;<span style="font-family:gothamnarrow-bold"><a href="https://foreignpolicy.com/2021/11/03/bosnia-serbia-russia-secession-milorad-dodik-eu-us-nato/" style="box-sizing: border-box; color: inherit; text-decoration-line: none; background-color: transparent; opacity: 1; box-shadow: rgb(155, 232, 248) 0px -2px 0px inset, rgb(155, 232, 248) 0px -3px 0px inset;" target="_blank">[1]</a></span></p> <p>Dodik&rsquo;in daha &ouml;nceden de benzer nitelikte a&ccedil;ıklamalar yaptığı ve Bosna Sırp Cumhuriyeti&#39;nde referandum yapılması g&ouml;r&uuml;ş&uuml;n&uuml; sıklıkla dile getirdiği biliniyor. &Ouml;rneğin Dodik, 2013 yılında Bosnalı Sırpların Bosna Hersek i&ccedil;erisinde kalmak istemediklerini s&ouml;ylemişti.&nbsp;<span style="font-family:gothamnarrow-bold"><a href="https://foreignpolicy.com/2021/11/03/bosnia-serbia-russia-secession-milorad-dodik-eu-us-nato/" style="box-sizing: border-box; color: inherit; text-decoration-line: none; background-color: transparent; opacity: 1; box-shadow: rgb(155, 232, 248) 0px -2px 0px inset, rgb(155, 232, 248) 0px -3px 0px inset;" target="_blank">[2]</a></span>&nbsp;2020 yılı Mart ayında da bu g&ouml;r&uuml;ş&uuml;n&uuml; tekrarlamış, &ldquo;Elveda Bosna, Merhaba bağımsız Sırbistan&rdquo; şeklinde bir a&ccedil;ıklama yapmıştı.&nbsp;<span style="font-family:gothamnarrow-bold"><a href="https://www.rferl.org/a/goodbye-bosnia-serb-leader-dodik-reiterates-call-for-secession/30440100.html" style="box-sizing: border-box; color: inherit; text-decoration-line: none; background-color: transparent; opacity: 1; box-shadow: rgb(155, 232, 248) 0px -2px 0px inset, rgb(155, 232, 248) 0px -3px 0px inset;" target="_blank">[3]</a></span></p> <h3>Bosna-Hersek b&ouml;l&uuml;nme tehlikesiyle karşı karşıya</h3> <p>&Uuml;lkede Dayton Antlaşması&#39;nın sağladığı siyasi istikrarı koruma g&ouml;revini Saraybosna&rsquo;da faaliyet g&ouml;steren Barış Uygulama Konseyi (PIC) y&uuml;r&uuml;t&uuml;yor. Dodik&rsquo;in tahriklerine karşı Konsey tarafından yayımlanan rutin bildirilerde Bosnalı Sırpların tek başlarına stat&uuml;koyu değiştirmelerinin kabul edilemez olduğu savunuluyor. &Ouml;te yandan Konsey tarafından yayımlanan bu bildiriler, ABD, Fransa, Almanya, İtalya gibi &uuml;lkelerin ortak g&ouml;r&uuml;ş&uuml;n&uuml; yansıtması bakımından ehemmiyet taşıyor. Bununla birlikte Dodik&rsquo;in son d&ouml;nemdeki a&ccedil;ıklamaları ve neden olduğu gerilimden Bosna Hersek Y&uuml;ksek Temsilcisi Christian Schmidt dahi tedirgin olmuş vaziyette. Bu kapsamda Schimidt tarafından Birleşmiş Milletler&rsquo;e (BM) g&ouml;nderilen son raporda Bosna Hersek Cumhuriyeti&#39;nin ciddi bir b&ouml;l&uuml;nme tehlikesiyle karşı karşıya olduğuna dikkat &ccedil;ekildi.</p> <p>Yaşanan gelişmeler, Bosna Hersek halkı tarafından da b&uuml;y&uuml;k bir endişeyle takip ediliyor. Srebrenitsa katliamında yakınlarını yitiren ve b&ouml;lgede bulunan Boşnakların bir&ccedil;oğu, bug&uuml;n yaşananların 1990&rsquo;lardan beri en tehlikeli gelişmeler olduğunu d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor.&nbsp;<span style="font-family:gothamnarrow-bold"><a href="https://www.aljazeera.com/news/2021/11/5/bosnians-worried-push-to-create-serb-army-may-spark-violence" style="box-sizing: border-box; color: inherit; text-decoration-line: none; background-color: transparent; opacity: 1; box-shadow: rgb(155, 232, 248) 0px -2px 0px inset, rgb(155, 232, 248) 0px -3px 0px inset;" target="_blank">[4]</a></span>&nbsp;T&uuml;rkiye&rsquo;de faaliyet g&ouml;steren Bosna Hersek Dostları Vakfı tarafından 2 Kasım&rsquo;da yapılan a&ccedil;ıklamada da Bosnalı Sırpların ayrı orduyu kurmaları halinde bunun, Batı Balkanlar&#39;da yeni saldırılara ve &ccedil;atışmalara yol a&ccedil;abileceğinden endişe duyulduğu ifade edildi.</p> <h3>Sırp milliyet&ccedil;iliği Yugoslavya&rsquo;nın dağılmasına neden olmuştu</h3> <p>Sırp milliyet&ccedil;iliğinin eski Yugoslavya&rsquo;nın par&ccedil;alanmasına neden olduğunu hatırlamak gerekir. D&ouml;nemin Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milosovevic, 1980&rsquo;lerin ortalarında eski Yugoslavya&rsquo;da milliyet&ccedil;iliği tahrik etmiş, &uuml;lkenin &ouml;nde gelen kentlerinde Kosova Sırpları ile dayanışma g&ouml;sterileri d&uuml;zenlemişti. Bir yandan Kosova&rsquo;nın Sırpların anavatanı olduğu efsanesini yaygınlaştırmaya &ccedil;alışan Milosevic, diğer yandan da Tito d&ouml;neminde y&ouml;netimde gerektiği gibi temsil edilmeyen Sırpların hakim pozisyonda olacakları bir Yugoslavya hayali kuruyordu.</p> <p>Sırp milliyet&ccedil;ilerin tahrikleri Slovenya ve Hırvatistan gibi Katolik milletleri Avrupa&rsquo;ya yaklaştırırken Bosna Hersek ve Makedonya&#39;yı ikilemde bırakıyordu. 1991 yılının Temmuz ayında Sırp hegemonyasından tedirgin olan Slovenya ve Hırvatistan bağımsızlık ilan etti. Bu kararın ardından başlayan Sırp-Hırvat &ccedil;atışması altı ay s&uuml;rd&uuml; ve 1992 yılında Avrupa Birliği&rsquo;nin (AB) ara buluculuğunda Brioni&rsquo;de ateşkes imzalandı. &Ccedil;atışma devam ederken Kasım ayında Makedonya bağımsızlık ilan etti. Sırbistan kontrol&uuml; altındaki Federal Ordu, Makedonya&rsquo;nın bağımsızlık kararına m&uuml;dahale edemedi. Eski ABD Başkanı Bill Clinton&rsquo;ın Makedonya&rsquo;ya yerleştirdiği 2 bin civarındaki &ccedil;atışma &ouml;nleme g&uuml;c&uuml;, Milosevic i&ccedil;in caydırıcı etki yaratmıştı.</p> <p>1992 baharında Saraybosna&rsquo;da bağımsızlık kararının ardından başlayan &ccedil;atışmalar 3,5 yıl s&uuml;rd&uuml;. Avrupa&rsquo;nın ortasındaki kanlı &ccedil;atışmaları engelleme amacıyla alınan ambargo kararının tek mağduru Boşnaklar oldu. Hırvatlar ve Sırplar, bu ambargodan etkilenmedi. Almanlar Hırvatları, Ruslar ve Yunanlılar da Sırpları destekledi. 250 bin kişinin hayatını kaybettiği &ccedil;atışmalar, en sonunda ABD&#39;nin inisiyatifi ile sona erdi.</p> <h3>Dayton Antlaşması ve a&ccedil;mazlar</h3> <p>1995 yılının Aralık ayında imzalanan Dayton Barış Antlaşması, &uuml;lkeyi iki siyasi birime ayırdı. Bunlardan ilki Boşnak-Hırvat Federasyonu, ikincisi ise Bosna Sırp Cumhuriyeti adını taşıyordu. Antlaşma aynı zamanda &uuml;lkede barış ve istikrarı sağlamak i&ccedil;in BM g&ouml;zetimi altında 60 bin kişiden oluşan bir barış g&uuml;c&uuml; konuşlanmasını &ouml;ng&ouml;r&uuml;yordu. Dayton Antlaşması, aynı zamanda anayasa ve &uuml;lkenin idari, hukuki yapısı konusunda da ayrıntılı h&uuml;k&uuml;mler i&ccedil;eriyordu. Karar alma s&uuml;recinde de Boşnak-Hırvat Federasyonu ve Bosna Sırp Cumhuriyeti&rsquo;ni eşit stat&uuml;de kabul ediyordu. &Uuml;lkenin herhangi bir konuda karar alabilmesi i&ccedil;in her iki birimin de onay vermesi gerekiyordu. Bu karmaşık yapı nedeniyle Bosna Hersek Devleti, ne AB ile adaylık ilişkisi geliştirebildi ne de toprak b&uuml;t&uuml;nl&uuml;ğ&uuml;n&uuml; sağlamak i&ccedil;in NATO&rsquo;ya katılma y&ouml;n&uuml;nde karar alabildi. Bosnalı Sırplar, Dayton Antlaşması&#39;nın kendilerine verdiği bu hakka dayanarak Bosna Hersek&rsquo;in hareket kabiliyetini sınırlandırıyordu.</p> <h3>Bosnalı Sırpların ayrılık&ccedil;ı milliyet&ccedil;ilik tahriki gizli bir kurguya mı dayanıyor?</h3> <p>Sırpların &ldquo;B&uuml;y&uuml;k Sırbistan&rdquo; hayali, Dayton Antlaşması&rsquo;nın ardından da devam etti. Milosevic&rsquo;in Kosova &uuml;zerindeki tahrikleri, Hırvatistan Sırplarının bir b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; Kosova k&ouml;ylerine yerleştirmek i&ccedil;in Federal Ordu desteğinde etnik temizlik hareketine girişmesi, 1999&#39;da NATO m&uuml;dahalesine yol a&ccedil;tı. Kosova, 2008 yılına kadar BM, AB, Avrupa G&uuml;venlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) şemsiyeleri altında uluslararası toplum tarafından y&ouml;netildi. 17 Şubat 2008&rsquo;de Kosova, Eski Finlandiya Başbakanı Martti Ahtisaari&#39;nin hazırladığı ve kendi adını taşıyan planı &ccedil;er&ccedil;evesinde bağımsızlık kazandı.</p> <p>Sırbistan, 1999&rsquo;dan 2008&rsquo;e kadar fanatik milliyet&ccedil;iliğin neden olduğu tecrit ve yoksulluğun etkisinde kaldı. Sırbistan, daha sonra sınırların değişmezliği ilkesine bağlı kaldığını bildirerek AB ile yakın ilişki i&ccedil;erisine girdi. 2014 yılında tam &uuml;yelik m&uuml;zakerelerine başladı. AB&rsquo;ye aday stat&uuml;de olan Sırbistan y&ouml;netimi, mevcut koşullarda en azından teorik olarak B&uuml;y&uuml;k Sırbistan hayaline mesafeli yaklaşıyor. Milorad Dodik&rsquo;in gereken desteği bulamadığı gerek&ccedil;esi ile zaman zaman Belgrad y&ouml;netimini ve AB&rsquo;yi su&ccedil;ladığı herkesin malumu.</p> <p>Bosnalı Sırpların lideri, Dayton Antlaşması&#39;na aykırı olmasına rağmen Bosna Sırp Cumhuriyeti&#39;ni Bosna Hersek&#39;ten koparmak i&ccedil;in planlı ve kesif bir &ccedil;aba i&ccedil;erisinde. Saraybosna&rsquo;da faaliyet Barış Uygulama Konseyi de stat&uuml;koyu değiştirecek gelişmelerden tedirgin. Ancak &ouml;te yandan da Dodik&rsquo;in taleplerinin gizli bir planın par&ccedil;ası olabileceği kuşkusu varlığını koruyor.</p> <p>Bu noktada, Nisan 2021&rsquo;de Slovenya Başbakanı Janez Jansa tarafından AB Konseyi Başkanı Charles Michel&rsquo;e g&ouml;nderilen bir mektubun ekinde yer alan &ldquo;Batı Balkanlar-Bir Adım Daha İleri&rdquo; başlıklı raporu hatırlamak gerekiyor.&nbsp;<span style="font-family:gothamnarrow-bold"><a href="https://europeanwesternbalkans.com/2021/04/13/alleged-slovenian-proposal-for-a-peaceful-dissolution-of-bih-creates-controversy/" style="box-sizing: border-box; color: inherit; text-decoration-line: none; background-color: transparent; opacity: 1; box-shadow: rgb(155, 232, 248) 0px -2px 0px inset, rgb(155, 232, 248) 0px -3px 0px inset;" target="_blank">[5]</a></span>&nbsp;Michel&rsquo;in &ldquo;Resmi bir belge değil.&rdquo; a&ccedil;ıklamasını yaptığı raporda Batı Balkanlar&#39;da &ldquo;barış ve istikrar i&ccedil;in Bosna Hersek&rsquo;in par&ccedil;ası olan Sırp Cumhuriyeti&rsquo;nin Sırbistan ile birleştirilmesi, Hırvat b&ouml;lgesinin Hırvatistan&rsquo;a katılması ve Kosova&rsquo;nın da Arnavutluk ile birleştirilmesi&rdquo; fikirleri yer alıyordu.</p> <p>Dodik&rsquo;in son d&ouml;nemde dozajı artan ayrılık&ccedil;ı, Sırp milliyet&ccedil;iliği tahrikinin perde arkasında b&ouml;yle bir kurgu mu var? İnsanların akıllarına b&ouml;yle bir sorunun gelmesi normal. Zira yakın ge&ccedil;mişte pek &ccedil;ok siyasi gelişmenin gerisinde bu tip kurguların bulunduğu unutulmamalı.</p> <p>***</p> <p>[Prof. Dr. İrfan Kaya &Uuml;lger Kocaeli &Uuml;niversitesi İİBF Uluslararası İlişkiler B&ouml;l&uuml;m&uuml; &Ouml;ğretim &Uuml;yesidir]</p>
<p>ANALİZ - Prof. Dr. İrfan Kaya &Uuml;lger, Bosna Hersek&#39;te yaşanan siyasi gelişmeleri AA Analiz&rsquo;e değerlendirdi:</p> <p>***</p> <p>Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyi&rsquo;nin Sırp &uuml;yesi ve Bosna Sırp Cumhuriyeti lideri Milorad Dodik, &uuml;lkenin toprak b&uuml;t&uuml;nl&uuml;ğ&uuml;n&uuml; tehdit eden a&ccedil;ıklamalar yapmaya devam ediyor. 2006 yılından beri Bosnalı Sırpların siyasetini y&ouml;nlendiren akt&ouml;rlerin başında gelen Dodik, ge&ccedil;en hafta yaptığı a&ccedil;ıklamada Bosna Hersek&rsquo;teki iki entiteden biri olan Sırp Cumhuriyeti&#39;nin (RS) Federasyon&rsquo;dan ayrılması y&ouml;n&uuml;ndeki tehdidini yeniden ve daha g&uuml;&ccedil;l&uuml; bi&ccedil;imde dile getirdi. Dodik, Bosna Sırp Parlamentosunda y&uuml;zden fazla konu hakkında yeni yasal d&uuml;zenlemeler yapılacağını duyurdu. Bu d&uuml;zenlemeler arasında merkezi h&uuml;k&uuml;metin istihbarat, savunma, yargı, vergi ve g&uuml;mr&uuml;k ile ilgili birimlerinden ayrılmanın da bulunduğunu, Bosna Sırp Cumhuriyeti&rsquo;nde kendi savunma g&uuml;&ccedil;lerini oluşturacaklarını s&ouml;yledi.&nbsp;<span style="font-family:gothamnarrow-bold"><a href="https://foreignpolicy.com/2021/11/03/bosnia-serbia-russia-secession-milorad-dodik-eu-us-nato/" style="box-sizing: border-box; color: inherit; text-decoration-line: none; background-color: transparent; opacity: 1; box-shadow: rgb(155, 232, 248) 0px -2px 0px inset, rgb(155, 232, 248) 0px -3px 0px inset;" target="_blank">[1]</a></span></p> <p>Dodik&rsquo;in daha &ouml;nceden de benzer nitelikte a&ccedil;ıklamalar yaptığı ve Bosna Sırp Cumhuriyeti&#39;nde referandum yapılması g&ouml;r&uuml;ş&uuml;n&uuml; sıklıkla dile getirdiği biliniyor. &Ouml;rneğin Dodik, 2013 yılında Bosnalı Sırpların Bosna Hersek i&ccedil;erisinde kalmak istemediklerini s&ouml;ylemişti.&nbsp;<span style="font-family:gothamnarrow-bold"><a href="https://foreignpolicy.com/2021/11/03/bosnia-serbia-russia-secession-milorad-dodik-eu-us-nato/" style="box-sizing: border-box; color: inherit; text-decoration-line: none; background-color: transparent; opacity: 1; box-shadow: rgb(155, 232, 248) 0px -2px 0px inset, rgb(155, 232, 248) 0px -3px 0px inset;" target="_blank">[2]</a></span>&nbsp;2020 yılı Mart ayında da bu g&ouml;r&uuml;ş&uuml;n&uuml; tekrarlamış, &ldquo;Elveda Bosna, Merhaba bağımsız Sırbistan&rdquo; şeklinde bir a&ccedil;ıklama yapmıştı.&nbsp;<span style="font-family:gothamnarrow-bold"><a href="https://www.rferl.org/a/goodbye-bosnia-serb-leader-dodik-reiterates-call-for-secession/30440100.html" style="box-sizing: border-box; color: inherit; text-decoration-line: none; background-color: transparent; opacity: 1; box-shadow: rgb(155, 232, 248) 0px -2px 0px inset, rgb(155, 232, 248) 0px -3px 0px inset;" target="_blank">[3]</a></span></p> <h3>Bosna-Hersek b&ouml;l&uuml;nme tehlikesiyle karşı karşıya</h3> <p>&Uuml;lkede Dayton Antlaşması&#39;nın sağladığı siyasi istikrarı koruma g&ouml;revini Saraybosna&rsquo;da faaliyet g&ouml;steren Barış Uygulama Konseyi (PIC) y&uuml;r&uuml;t&uuml;yor. Dodik&rsquo;in tahriklerine karşı Konsey tarafından yayımlanan rutin bildirilerde Bosnalı Sırpların tek başlarına stat&uuml;koyu değiştirmelerinin kabul edilemez olduğu savunuluyor. &Ouml;te yandan Konsey tarafından yayımlanan bu bildiriler, ABD, Fransa, Almanya, İtalya gibi &uuml;lkelerin ortak g&ouml;r&uuml;ş&uuml;n&uuml; yansıtması bakımından ehemmiyet taşıyor. Bununla birlikte Dodik&rsquo;in son d&ouml;nemdeki a&ccedil;ıklamaları ve neden olduğu gerilimden Bosna Hersek Y&uuml;ksek Temsilcisi Christian Schmidt dahi tedirgin olmuş vaziyette. Bu kapsamda Schimidt tarafından Birleşmiş Milletler&rsquo;e (BM) g&ouml;nderilen son raporda Bosna Hersek Cumhuriyeti&#39;nin ciddi bir b&ouml;l&uuml;nme tehlikesiyle karşı karşıya olduğuna dikkat &ccedil;ekildi.</p> <p>Yaşanan gelişmeler, Bosna Hersek halkı tarafından da b&uuml;y&uuml;k bir endişeyle takip ediliyor. Srebrenitsa katliamında yakınlarını yitiren ve b&ouml;lgede bulunan Boşnakların bir&ccedil;oğu, bug&uuml;n yaşananların 1990&rsquo;lardan beri en tehlikeli gelişmeler olduğunu d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor.&nbsp;<span style="font-family:gothamnarrow-bold"><a href="https://www.aljazeera.com/news/2021/11/5/bosnians-worried-push-to-create-serb-army-may-spark-violence" style="box-sizing: border-box; color: inherit; text-decoration-line: none; background-color: transparent; opacity: 1; box-shadow: rgb(155, 232, 248) 0px -2px 0px inset, rgb(155, 232, 248) 0px -3px 0px inset;" target="_blank">[4]</a></span>&nbsp;T&uuml;rkiye&rsquo;de faaliyet g&ouml;steren Bosna Hersek Dostları Vakfı tarafından 2 Kasım&rsquo;da yapılan a&ccedil;ıklamada da Bosnalı Sırpların ayrı orduyu kurmaları halinde bunun, Batı Balkanlar&#39;da yeni saldırılara ve &ccedil;atışmalara yol a&ccedil;abileceğinden endişe duyulduğu ifade edildi.</p> <h3>Sırp milliyet&ccedil;iliği Yugoslavya&rsquo;nın dağılmasına neden olmuştu</h3> <p>Sırp milliyet&ccedil;iliğinin eski Yugoslavya&rsquo;nın par&ccedil;alanmasına neden olduğunu hatırlamak gerekir. D&ouml;nemin Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milosovevic, 1980&rsquo;lerin ortalarında eski Yugoslavya&rsquo;da milliyet&ccedil;iliği tahrik etmiş, &uuml;lkenin &ouml;nde gelen kentlerinde Kosova Sırpları ile dayanışma g&ouml;sterileri d&uuml;zenlemişti. Bir yandan Kosova&rsquo;nın Sırpların anavatanı olduğu efsanesini yaygınlaştırmaya &ccedil;alışan Milosevic, diğer yandan da Tito d&ouml;neminde y&ouml;netimde gerektiği gibi temsil edilmeyen Sırpların hakim pozisyonda olacakları bir Yugoslavya hayali kuruyordu.</p> <p>Sırp milliyet&ccedil;ilerin tahrikleri Slovenya ve Hırvatistan gibi Katolik milletleri Avrupa&rsquo;ya yaklaştırırken Bosna Hersek ve Makedonya&#39;yı ikilemde bırakıyordu. 1991 yılının Temmuz ayında Sırp hegemonyasından tedirgin olan Slovenya ve Hırvatistan bağımsızlık ilan etti. Bu kararın ardından başlayan Sırp-Hırvat &ccedil;atışması altı ay s&uuml;rd&uuml; ve 1992 yılında Avrupa Birliği&rsquo;nin (AB) ara buluculuğunda Brioni&rsquo;de ateşkes imzalandı. &Ccedil;atışma devam ederken Kasım ayında Makedonya bağımsızlık ilan etti. Sırbistan kontrol&uuml; altındaki Federal Ordu, Makedonya&rsquo;nın bağımsızlık kararına m&uuml;dahale edemedi. Eski ABD Başkanı Bill Clinton&rsquo;ın Makedonya&rsquo;ya yerleştirdiği 2 bin civarındaki &ccedil;atışma &ouml;nleme g&uuml;c&uuml;, Milosevic i&ccedil;in caydırıcı etki yaratmıştı.</p> <p>1992 baharında Saraybosna&rsquo;da bağımsızlık kararının ardından başlayan &ccedil;atışmalar 3,5 yıl s&uuml;rd&uuml;. Avrupa&rsquo;nın ortasındaki kanlı &ccedil;atışmaları engelleme amacıyla alınan ambargo kararının tek mağduru Boşnaklar oldu. Hırvatlar ve Sırplar, bu ambargodan etkilenmedi. Almanlar Hırvatları, Ruslar ve Yunanlılar da Sırpları destekledi. 250 bin kişinin hayatını kaybettiği &ccedil;atışmalar, en sonunda ABD&#39;nin inisiyatifi ile sona erdi.</p> <h3>Dayton Antlaşması ve a&ccedil;mazlar</h3> <p>1995 yılının Aralık ayında imzalanan Dayton Barış Antlaşması, &uuml;lkeyi iki siyasi birime ayırdı. Bunlardan ilki Boşnak-Hırvat Federasyonu, ikincisi ise Bosna Sırp Cumhuriyeti adını taşıyordu. Antlaşma aynı zamanda &uuml;lkede barış ve istikrarı sağlamak i&ccedil;in BM g&ouml;zetimi altında 60 bin kişiden oluşan bir barış g&uuml;c&uuml; konuşlanmasını &ouml;ng&ouml;r&uuml;yordu. Dayton Antlaşması, aynı zamanda anayasa ve &uuml;lkenin idari, hukuki yapısı konusunda da ayrıntılı h&uuml;k&uuml;mler i&ccedil;eriyordu. Karar alma s&uuml;recinde de Boşnak-Hırvat Federasyonu ve Bosna Sırp Cumhuriyeti&rsquo;ni eşit stat&uuml;de kabul ediyordu. &Uuml;lkenin herhangi bir konuda karar alabilmesi i&ccedil;in her iki birimin de onay vermesi gerekiyordu. Bu karmaşık yapı nedeniyle Bosna Hersek Devleti, ne AB ile adaylık ilişkisi geliştirebildi ne de toprak b&uuml;t&uuml;nl&uuml;ğ&uuml;n&uuml; sağlamak i&ccedil;in NATO&rsquo;ya katılma y&ouml;n&uuml;nde karar alabildi. Bosnalı Sırplar, Dayton Antlaşması&#39;nın kendilerine verdiği bu hakka dayanarak Bosna Hersek&rsquo;in hareket kabiliyetini sınırlandırıyordu.</p> <h3>Bosnalı Sırpların ayrılık&ccedil;ı milliyet&ccedil;ilik tahriki gizli bir kurguya mı dayanıyor?</h3> <p>Sırpların &ldquo;B&uuml;y&uuml;k Sırbistan&rdquo; hayali, Dayton Antlaşması&rsquo;nın ardından da devam etti. Milosevic&rsquo;in Kosova &uuml;zerindeki tahrikleri, Hırvatistan Sırplarının bir b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; Kosova k&ouml;ylerine yerleştirmek i&ccedil;in Federal Ordu desteğinde etnik temizlik hareketine girişmesi, 1999&#39;da NATO m&uuml;dahalesine yol a&ccedil;tı. Kosova, 2008 yılına kadar BM, AB, Avrupa G&uuml;venlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) şemsiyeleri altında uluslararası toplum tarafından y&ouml;netildi. 17 Şubat 2008&rsquo;de Kosova, Eski Finlandiya Başbakanı Martti Ahtisaari&#39;nin hazırladığı ve kendi adını taşıyan planı &ccedil;er&ccedil;evesinde bağımsızlık kazandı.</p> <p>Sırbistan, 1999&rsquo;dan 2008&rsquo;e kadar fanatik milliyet&ccedil;iliğin neden olduğu tecrit ve yoksulluğun etkisinde kaldı. Sırbistan, daha sonra sınırların değişmezliği ilkesine bağlı kaldığını bildirerek AB ile yakın ilişki i&ccedil;erisine girdi. 2014 yılında tam &uuml;yelik m&uuml;zakerelerine başladı. AB&rsquo;ye aday stat&uuml;de olan Sırbistan y&ouml;netimi, mevcut koşullarda en azından teorik olarak B&uuml;y&uuml;k Sırbistan hayaline mesafeli yaklaşıyor. Milorad Dodik&rsquo;in gereken desteği bulamadığı gerek&ccedil;esi ile zaman zaman Belgrad y&ouml;netimini ve AB&rsquo;yi su&ccedil;ladığı herkesin malumu.</p> <p>Bosnalı Sırpların lideri, Dayton Antlaşması&#39;na aykırı olmasına rağmen Bosna Sırp Cumhuriyeti&#39;ni Bosna Hersek&#39;ten koparmak i&ccedil;in planlı ve kesif bir &ccedil;aba i&ccedil;erisinde. Saraybosna&rsquo;da faaliyet Barış Uygulama Konseyi de stat&uuml;koyu değiştirecek gelişmelerden tedirgin. Ancak &ouml;te yandan da Dodik&rsquo;in taleplerinin gizli bir planın par&ccedil;ası olabileceği kuşkusu varlığını koruyor.</p> <p>Bu noktada, Nisan 2021&rsquo;de Slovenya Başbakanı Janez Jansa tarafından AB Konseyi Başkanı Charles Michel&rsquo;e g&ouml;nderilen bir mektubun ekinde yer alan &ldquo;Batı Balkanlar-Bir Adım Daha İleri&rdquo; başlıklı raporu hatırlamak gerekiyor.&nbsp;<span style="font-family:gothamnarrow-bold"><a href="https://europeanwesternbalkans.com/2021/04/13/alleged-slovenian-proposal-for-a-peaceful-dissolution-of-bih-creates-controversy/" style="box-sizing: border-box; color: inherit; text-decoration-line: none; background-color: transparent; opacity: 1; box-shadow: rgb(155, 232, 248) 0px -2px 0px inset, rgb(155, 232, 248) 0px -3px 0px inset;" target="_blank">[5]</a></span>&nbsp;Michel&rsquo;in &ldquo;Resmi bir belge değil.&rdquo; a&ccedil;ıklamasını yaptığı raporda Batı Balkanlar&#39;da &ldquo;barış ve istikrar i&ccedil;in Bosna Hersek&rsquo;in par&ccedil;ası olan Sırp Cumhuriyeti&rsquo;nin Sırbistan ile birleştirilmesi, Hırvat b&ouml;lgesinin Hırvatistan&rsquo;a katılması ve Kosova&rsquo;nın da Arnavutluk ile birleştirilmesi&rdquo; fikirleri yer alıyordu.</p> <p>Dodik&rsquo;in son d&ouml;nemde dozajı artan ayrılık&ccedil;ı, Sırp milliyet&ccedil;iliği tahrikinin perde arkasında b&ouml;yle bir kurgu mu var? İnsanların akıllarına b&ouml;yle bir sorunun gelmesi normal. Zira yakın ge&ccedil;mişte pek &ccedil;ok siyasi gelişmenin gerisinde bu tip kurguların bulunduğu unutulmamalı.</p> <p>***</p> <p>[Prof. Dr. İrfan Kaya &Uuml;lger Kocaeli &Uuml;niversitesi İİBF Uluslararası İlişkiler B&ouml;l&uuml;m&uuml; &Ouml;ğretim &Uuml;yesidir]</p>
Habere ifade bırak !
Habere ait etiket tanımlanmamış.
Okuyucu Yorumları (0)

Yorumunuz başarıyla alındı, inceleme ardından en kısa sürede yayına alınacaktır.

Yorum yazarak Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve haber111.com sitesine yaptığınız yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan tüm yorumlardan site yönetimi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.