İSLÂM BİLİM ADAMLARI   YUNUS EMRE 4  

İSLÂM BİLİM ADAMLARI   YUNUS EMRE 4     Eserlerinden önemlileri Risâletü’n-nushiyye. 707 (1307) yılında mesnevi şeklinde yazılmıştır. 600 beyitlik bir risâle olup Yûnus’un seyrüsülûk ehline öğütlerini konu almaktadır.   Diğer bir eseri Divan olup birçok nüshası içinde en eskilerinin XIV. yüzyıla kadar geriye gittiği tahmin edilmektedir Literatür bilgilerine göre Yûnus’un 417 şiirinden 138’i aruz, diğerleri hece vezniyle yazılmıştır. Divanda münâcât, na‘t, istişfâ, mi‘râciyye, nasihatnâme, vücudnâme, yaşnâme, baharnâme ve lugaz” türde şiirleri bulunmaktadır.   Şiirlerin çoğunluğu beyit esasına göre, bir kısmı da musammat tarzında tertip edilmiştir. Heceyle söylenen şiirler şeklen gazele benzediğinden bunlara “heceli gazel” de denilmektedir.   Yûnus Emre, Eski Anadolu Türkçesi’nin oluşumunda çok önemli rol oynayan ilk Türk şairidir. Yunus’tan önceleri sözlü bir edebiyat hüküm sürerken Anadolu’da gelişen Batı Türkçesi’yle ilk ve en güzel şiirleri Yûnus Emre ortaya koymuştur.  Şifahî birikimden yararlanarak dili sanatkârane bir üslûpla işleyip Türkçe’de bir tasavvuf dili oluşturmuştur.Yûnus tasavvufî düşünceyi derinden kavrayıp yaşamış ve samimiyet, heyecan ve aşkı onu ilâhilerinde derinlikli, akıcı bir üslûba ulaştırmıştır. Bu sayede inanılmaz bir görev üstlenmiş ve bütün insanlığı ilâhî aşka, kardeşliğe, merhamet ve şefkate davet etmiştir. İnsan olmanın, kendini bilmenin, Cenâb-ı Hakk’a ulaşmanın şartlarını ve yollarını yaşamış ve yaşatmaya çalışmıştır.   Yûnus Emre’nin sevgi temeli üzerine kurulu düşünce dünyası, insana ınsanı sevdirmenin yanında Allah sevgisi ve Rabbimize inkıyadı da artırmıştır. Ondaki sevgi kademe kademe zerreden küreye, bütün varlıkları içine alan ilâhî bir sevgiye dönüşmüştür.   Yunus Emre’ye göre her insan, Hz. Peygamber’in şahsında temsil edilen “insân-ı kâmil”dir. Kâmil insan ise yaratılış gayesi olan ilâhî ahlâka ulaşmış, O’nun emirlerine sadakatle bağlanıp yasaklarından samimiyetle kaçmış, üstün özelliklerle donatılmıştır.    Yûnus Emre eserlerinde insân-ı kâmilin üstün özelliklerini sayarak, bunu kendisine vazife edinip ve insanların bu mertebeye ulaşmasını gaye edinen bir öğretmendir.    Yûnus’a göre ideal bir tanımla olan ahlâk, insana yakışmayan davranışları terk edip, ilâhî yaratılıştaki asla  yâni fıtrat-ı asliye yönelmektir. Ahlâkî olmayan davranışlar Yûnus’un dilinde hayvanî nefse ait “yaramaz” kelimesiyle ifade edilen davranışlardır.   Yûnus tevhid ehli bir mutasavvıftır. Ona göre varlık tektir, mutlak varlık Allah’tır. Eşya Hakk’ın esmâ, ef‘âl ve sıfatlarının tecellisidir.    Yûnus’un divanında âyet ve hadislerden, klasik dönem mutasavvıflarından ve halk kahramanlarından pek çok alıntılar bulunmaktadır. Şiirlerindeki nezahet, nezaket ve öğreticilik insana usanç vermez. Çeşitli aşk halleriyle hallenen Yûnus’un şairliğini ispat etmek gibi bir düşüncesi de yoktur   Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu 23.07.2021