Fıstığın Başkenti Manisa mı Oluyor?

Fıstığın Başkenti Manisa mı Oluyor? Yazının başlığına bakınca biraz garipsemiş olabilirsiniz. Ancak hiç de boşuna bu başlığı atmadım. Türkiye’de marka şehirlerden bir tanesi olarak kabul edilen Şehzadeler Şehri Manisa, sanayisinin olduğu gibi tarımının da başkenti. Manisa, şüphesiz tarihimizin en önemli şehirlerinden biri. Fatih’ten, Kanuni’den, III. Selim’den, III. Murad’ın bulunduğu döneme kadar şehzadelerin yetiştiği bir şehir. Bu sebeple Şehzadeler Şehri olarak anılıyor. Evliya Çelebi Manisalılar için; “Manisalılar sanat ehlidir, kanaat ehlidir, ibadet ehlidir, dördüncü olarak da ziyaret ehlidir,” diyor. Manisa, ovasıyla, dağıyla ve taşıyla üreten bir yer. Manisa denilince ilk akla gelen zeytin ve kuru üzüm. Manisa il sınırlarına girdiğinizde gözünüzün alabildiği her yer zeytin ağaçları ve üzüm bağlarıyla kaplıdır. Gediz Nehri’nin ve Gediz’i besleyen kollarının suladığı Manisa, Türkiye’de zeytin ve üzüm üretiminde birinci geliyor. Son yıllarda yapılan bir başka çalışma ile Antep fıstığının merkezi olma yolunda ilerliyor. Selendi ilçesinde "Menengiçten Antep Fıstığına Giden Yol Projesi" kapsamında menengiç ağaçlarının Antep fıstığı ile aşılanması son birkaç yıldır devam ediyor. Hatta şu anda aşılanmış ağaçlardan fıstık üretimi de başlamış durumda. Sadece Selendi değil, Demirci ilçesinde de, Salihli’de de bulunan bütün menengiç ağaçları aşılanarak Antep fıstığı üretimi seferberliği başlatıldı. Bölge ekolojisine uyum sağlamış ve tabii olarak bölgede yetişmekte olan menengiç ağaçlarının katma değeri yüksek çeşitlerden biri olan Antep fıstığı ile aşılanarak yabani ağaçların ve atıl durumdaki arazilerin tarıma kazandırılması çalışmaları başlatılmış oldu ve bu çalışma hızla devam ediyor. Aşılama çalışmaları bütün hızıyla devam ederken, bugüne kadar aşılanmış ağaçlar ürün vermeye başladı. Tarıma uygun olmayan marjinal arazilerde, ülke ekonomisine hiçbir katkısı olmayan ve tabii olarak kendiliğinden yetişmekte olan menengiç ağaçlarının Antep fıstığı ile aşılanmasıyla katma değeri yüksek türlerde üretim yapılarak elde edilecek Antep fıstığı, Manisa için yeni bir gelir kapısı olmakla birlikte belki de uzun vadede Antep, Urfa ve Siirt’i tahtından edecek. Nasıl üzüm ve zeytin denilince akla Manisa geliyorsa, Antep fıstığından da bahsedince ilk akla yine Manisa gelecek. Kim bilir. Bölgede yapılan aşılamaların çok olumlu olduğunu memlekete gittiğimde de gözlemleyebiliyorum. 2024 yılında sadece Demirci ilçesinde 4.500 dekarlık kırsal alanda aşılanan menengiç ağaçlarından 250 tona yakın Antep fıstığı üretimi gerçekleştirilmiş. Salihli ilçesinin dağlık bölgelerindeki ağaçların da aynı şekilde aşılanmasıyla il genelinde Antep fıstığı üretimi şüphesiz artmış olacak. Gelecek yıllarda il genelindeki üretim miktarının bu sayının çok çok üzerinde olması bekleniyor. Manisa’nın dağlık bölgesi diye bilinen Selendi ve Demirci bölgesinde bir hayli fazla olan menengiç ağacı hakkında kısa bir bilgilendirme de yapalım. Sakız ağacıgiller (Anacardiaceae) familyasından bodur bir ağaç olan menengiç, yörelere göre çitlenbik, çıtlık, çitemik, bıttım gibi farklı isimlerle anılır. Bilimsel adı ise "Pistacia terebinthus"tur. Halk arasında adı yabani fıstık ağacıdır. Ortalama 4 ila 10 metre boylarına erişebilen ağaç formlarında görülen menengiç, parlak yaprakçıklardan oluşur ve reçine kokusu verir. Kırmızımsı mor renkli çiçekler Mart ve Nisan aylarında görülür. Mürekkep şeklinde olan meyvesi olgunlaşınca yeşil ve maviye dönüşür. Antep fıstığı olarak aşılanmamış haliyle menengicin meyveleri bazı yörelerde börek iç malzemesi olarak kullanılır. Ayrıca meyvelerinden menengiç kahvesi, yağından da bıttım sabunu yapılır. Menengiç bitkisinin meyveleri organik besin maddeleri açısından oldukça zengindir. 100 gram menengiç meyvesi yaklaşık 20,8 g protein, 51,6 g yağ, 16,4 g karbonhidrat, 2 gram ham lif, A, B, C ve E vitaminleri içerir. Bunun yanında yüksek miktarda linoleik asit gibi doymamış yağ asitleri, selenyum ve demir gibi bazı mineral maddeler, biyoaktif bileşenler açısından oldukça zengin bir ağaç meyvesidir. Menengicin, özellikle astım ve öksürük gibi sağlık sorunlarına, üst solunum yollarında fayda sağladığı görülmüştür. Ayrıca tohumu ve yağı da çok faydalıdır. Tarihin eski dönemlerinden bu yana kullanılan menengicin genel olarak faydalarını şu şekilde sıralayabiliriz: Antioksidan özelliğiyle bağışıklık sistemini güçlendirir ve vücudu çeşitli hastalıklara karşı koruyabilir. Antiinflamatuar etkileriyle iltihaplı hastalıklarda görülen semptomların hafiflemesine yardımcı olur. Romatizmal ağrılara ve kum sorunlarına iyi geldiği biliniyor. Ödem atıcı etkiye sahiptir, ayrıca egzama gibi cilt sorunlarına iyi gelir. İçeriğinde yer alan yüksek orandaki doymamış yağ asitleri ve diyet lifi, kandaki kolesterol seviyesinin dengelenmesine katkı sunar. Koroner kalp hastalığı üzerinde olumlu etkiler bırakır. Menengiç bitkisinden elde edilen esansiyel yağdan üretilen bıttım sabunu, saç ve cilt bakımında kullanılarak saç dökülmesini ve kepeği azaltır. C vitamini içeriğiyle bağışıklık sisteminin güçlenmesini destekler. Menengiç kahvesi de yüzyıllardır dünyada ve ülkemizde pek çok insan tarafından severek tüketilir. Sindirim sistemi üzerinde oldukça etkili olan menengiç kahvesi, bağırsakları çalıştırarak kabızlığın önlenmesine yardımcı olur. Ayrıca toksinlerin vücuttan atılmasına da ciddi şekilde katkı sağlar. Manisa’nın tarımına farklı bir soluk getirecek olan Antep fıstığı üretimi, dağlarındaki atıl vaziyette olan topraklarda hem tarımla uğraşanlara gelir kapısı olurken ilin de gelirine katkı sunarak Manisa’nın değerini daha da arttırmış olacak. Son yıllarda dağlık bölgelerde yetişen menengiçlerin bulunduğu arazilerin değeri de bir hayli artmış bulunuyor. Antep fıstığı, Manisa için yeni bir ürün ve gelir kaynağı olmanın ötesinde zamanla Manisa’yı Antep fıstığının başkenti haline getirirse, hiç şaşmamak lazım. Önder Güzelarslan