İSLAM BİLİM ADAMLARI MES’UD EL KÂŞÎ 2

İSLAM BİLİM ADAMLARI MES’UD EL KÂŞÎ 2 Mes’ûd El Kâşî’nin matematikte yaptığı bu çalışmasıya, tam sayıların köklerini almanın bir metodunu ortaya koyarak, günümüz Rufini-Horner metodunun temelini atmıştır. Mes’ûd El Kâşî ilk defa ayrıntılı ve sistemli bir biçimde ondalık kesirleri incelemiş, ayrıca ondalık kesirleri kullanmak suretiyle π (pi) sayısının değerini seleflerinden daha kesin bir şekilde tesbit etmiş, er-Risâletü’l-muḥîṭiyye eserinde neşretmiştir. Mes’ûd El Kâşî 2π’yi hem altmışlı (6; 16, 59, 28, 1, 34, 51, 46, 15, 50) hem de onlu (6,2831853071795865) sayı sistemine göre hesaplayarak matematiğe referans olmuştur. Mes’ûd El Kâşî’nin çok önemli ilmi değerinden birisi de bugün Newton’un adıyla anılan binomiali (iki terimli işlemi) ilk çözen matematikçi olmasıdır. Mes’ûd El Kâşî’nin sıradaki önemli çalışmalarından ve buluşların-dan birisi de Risâletü’l-veter ve’l-ceyb adlı eserinde, 1 derecelik yayın sinüsünü (sin 1°) kendine has bir metotla hesaplamış ve Risâletü’l-veter ve’l-ceyb eserinde yayımlamıştır. Mes’ûd El Kâşî’nin Miftâḥu’l-ḥisâb eserinde, dördüncü derece denklemleri keşfettiğini ve bu konuda ayrıca bir kitap yazacağı kayda geçmiştir. Mes’ûd El Kâşî Astronomide gök cisimlerinin hacmi ve mesafeleri hakkında ince hesaplamalar yapmış ve bunları tespit etmek için cihazlar geliştirmiştir ve Süllemü’s-semâʾ fî ḥalli işkâlin vaḳaʿa fi’l-muḳaddimîn fi’l-ebʿâd ve’l-ecrâm isimli eserinde neşretmiştir. Gezegenlerin ekliptik enlem ve boylamlarını, arza uzaklıklarını, konumlarını ve geriye dönüşlerini hesaplamak için “tabaku’l-menâtık” adını taşıyan gezegen ekvatoryumu icat etmiştir. Mes’ûd El Kâşî yıldızların yeryüzünden uzaklıkları, güneş ve ay tutulması, yörüngelerinin dâire şeklinde olmayıp, elips şeklinde olduğunu ileri atan ilk alimlerdendir. Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu 17.11.2021