İSLAM BİLİM ADAMLARI     İBNÜ’Z ZERKALE, 1029- 1087 TULEYTULA-KURTUBA

İSLAM BİLİM ADAMLARI     İBNÜ’Z ZERKALE, 1029- 1087 TULEYTULA-KURTUBA   İbnü’z-Zerkâle Endülüs'de yetişen Künyesi Ebu İshak olan ünlü astronomi alimlerinden biridir. İsmi, İbrahim bin Yahya et-Tecibi en-Nekkaş’tır. 1029 senesinde Tuleytula şehrinde doğmuş, küçük yaşta ilim öğrenmeye başlamıştır. Kısa zamanda din ve fen ilimlerini öğrenen İbnü’z-Zerkâle, astronomi ile ilgili çalışmalarını ve rasadlarının çoğunu Tuleytula’da yapmıştır. Ömrünün sonuna doğru Kurtubaya yerleşmiş ve 1087 senesinde vefat etmiştir.   Astronomik keşif ve hizmetleriyle şöhret bulan, astronomi alanında eğitim verilmesine öncü olarak ilk defa bir okul açılmasına zemin hazırlayan ve icat ettiği safiha isimli usturlapla tanınan Endülüs’ün önde gelen astronomlarındandır.   Sanatkâr bir aileden gelen İbnü’z-Zerkāle’nin el sanatlarında gösterdiği maharet, Tuleytula Kadısı Sâid el-Endelüsî’nin hizmetine girmesine vesile olmuş, yaptığı gözlem aletleriyle kısa sürede dikkatleri üzerine çekince kendisine astronomi alanında yetişmesi için her türlü imkân sağlanmıştır.    454 (1062) yılında Tuleytula Emîri Yahyâ b. İsmâil el-Me’mûn tarafından kurulan astronomik gözlem heyetinin üyeliğine, daha sonra da başkanlığına getirilmiştir. Tuleytula’nın büyük hayranlık uyandıran su saatlerini imal etmesiyle ün kazanmıştır.   İbnü’z-Zerkāle’nin saatleri oldukça kesin bir ay takvimini esas alıyordu ve bir ölçüde Avrupa’da XVII. yüzyılda yaygın olan saatlere öncülük etmiş, Regulus yıldızının boylamını ve gezegenlerin en yüksek noktalarını belirlemiştir.      Dünyanın güneşe olan uzaklığını hesaplamış, bu mesafeyi güneş yörüngesine dayanan gün dönümleri ile gece ve gündüz eşitliğinin presesyonuna tatbik ettirebilmek için 400 den fazla rasat yapmış ve sonunda presesyonun genişliğini de aynı tarzda doğru olarak hesaplamıştır. Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu 22.11.2021