İSLAM BİLİM ADAMLARI   İBNÜ’Z ZERKALE 2

İSLAM BİLİM ADAMLARI   İBNÜ’Z ZERKALE 2 Zerkâle’yi şöhrete ulaştıran en önemli eserlerinden biri bizzat kendi icadı olan “Safiha (Gökyüzünü inceleyen)” adındaki usturlabıdır. Zerkâle, ekvator dairesiyle ekliptik dairesinin stereografik izdüşümlerini bu aletle birleştirmiştir     Usturlap eski dönemlerde teknik anlamıyla küresel astronomi problemlerini çözmek, gök cisimlerinin veya herhangi bir yükseltinin irtifaını ölçmek, gündüz ve gece saatlerini belirlemek, şehirlerin enlem ve boylamlarına göre kıble yönünü tespit etmek, tablolar (zâyîçeler) çıkarmak gibi teorik ve pratik birçok amaçla kullanılan astronomi aletini ifade etmektedir.  Usturlab resmî   İbnü’z-Zerkāle, çalışmalarında kullandığı usturlabı batıda Zerkali Safihası adıyla ün kazanmış ve bu alet ile Afaki bir şekilde, her yerin ufkunu temsil edecek surette ufuk dairesi hareketli yapılmış, menazıri usul ile ayın tutuluş durumu resimlenmiştir.   İbnü’z-Zerkāle, ilk defa Batlamyus’un aksine dünyanın gerçek yörünge noktası hareketini ve güneşin tadil merkezinin asırlık değişikliğe bağlı olduğunu keşfederek kanuna bağlamıştır.    İbnü’z-Zerkāle, Tuleytula adıyla Ünlü olan ilk astronomi cetvellerini düzenlemiştir. Güneş, gezegenler ve diğer yıldızların hareketlerini hesaplamada kullanılan bu cetveller, kısa zamanda Avrupa’nın her tarafında kullanılmaya başlanmıştır.   İbnü’z-Zerkāle sabır ve dikkatle yaptığı incelemeler sonucu dünyanın güneşe olan uzaklığı ile güneşin dünyaya mesafesini, güneş yörüngesine dayanan gün dönümleri ile gece ve gündüz eşitliğinin prestesyonuna intibak ettirebilmek için Tuleytulada 402’den fazla gözlem yapmış, vepresesyon vüsatini de aynı tarzda doğru olarak hesaplamıştır.   Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu 26.11.2021