İSLAM BİLİM ADAMLARI MUSA KARDEŞLER; (EBU CAFER MUHAMMED, EBUEL-KASIM AHMED, HASAN BİN MUSA 870)

İSLAM BİLİM ADAMLARI MUSA KARDEŞLER; (EBU CAFER MUHAMMED, EBUEL-KASIM AHMED, HASAN BİN MUSA 870) Mûsâ Kardeşler ve Hasan Bin Musa Kaynaklara göre bu kardeşlerin babası Mûsâ bin Şâkir’dir. Babaları Horasan’da (Merv) bulunduğu sırada, Me’mûn ile dostluk kurmuş ve onun 813 yılında halife olması üzerine üç oğlu ile beraber Bağdat’a yerleşmiştir. Böylece astronomi ve astroloji ile meşgul olarak kısa zamanda “el-müneccim” unvanını almıştır. Abbasi Halifesi Me'mun devrinde yetişen üç büyük matematik ve fen alimleri olan bu kardeşlerin isimleri, Ahmed, Hasan ve Muhammed'dir. Halife Me'mun'un sarayında astronomi ilmiyle uğraşan Musa bin Şakir'in oğullarıdır. Beni Musa (Musa'nın oğulları) diye zikredilmektedirler. Bağdat'ta doğup yetiştiler. Doğum tarihleri bilinmemektedir. Sadece kaynaklarda Muhammed'in 873 (H.260) senesinde vefat ettiği bildirilmektedir. Babaları Musa bin Şakir’in vefatından sonra, halife Me’mûn onun üç oğlunun yetiştirilmesini üzerine almış ve zamanın alimi İshak bin İbrâhim el-Mus‘abî’yi kendilerine vasî tayin etmiştir. Üç kardeş, tanınmış astronom ve astrolog Yahyâ bin Ebû Mansûr tarafından Halife Me’mûn’un (813-833) kurmuş olduğu Beytül hikme adı verilen ilim akademide yetiştirilmişler ve buranın zengin kütüphanesinden faydalanarak kısa zamanda bilgilerini genişleterek matematik, mekanik, geometri, tıp, fizik ve diğer ilimlerde yüksek dereceye ulaşmışlardır. Büyük kardeş Muhammed, vaktinin çoğunu astronomi ve fen bilgileri ile ilgili araştırmalara vermiş, mekanik aletlerle meşgul olmuştur. Bu üç kardeş, çeşitli dillerden Arapça’ya tercüme ettirdikleri eserler üzerinde çalışmışlar, bunlara ilâveler yapmışlar ve kendileri de yaptıkları keşiflerle ilim âleminde haklı bir şöhrete kavuşmuşlardır. Mûsâ kardeşlerin en ünlüsü olan Ebû Ca‘fer Muhammed (ö. 259/873), geometri ve astronomi ile ilgili olmak üzere Öklid’in Uṣûlü’l-hendese’si, Batlamyus’un el-Mecisṭî’si gibi eserler üzerinde çalışmış, mantık ve felsefeyle ilgilenmiş, ayrıca siyasetle de uğraşarak Müstaîn’in (862-866) halife seçilmesinde rol oynamıştır. Anadolu’ya da giden Ebû Ca‘fer Muhammed, Sâbit b. Kurre el-Harrânî gibi meşhur bir ilim adamını Harran’dan Bağdat’a getirmiştir. Huneyn b. İshak ile Sâbit b. Kurre onun için birçok eseri Arapça’ya tercüme etmişler, ayrıca Sâbit b. Kurre onun telif ettiği eserleri de gözden geçirerek gerekli düzeltmeleri yapmıştır. Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu 06.01.2022