Eleştirel Düşünme Ahlakı 3
<div style="color: rgb(34, 34, 34); font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: small;">Önceki yazımızda eleştirel düşünme ahlakıyla ilgili 5 madde sıralayıp bunların açıklamasını yapmıştık. Bu hafta kaldığımız yerden devam edeceğiz.<br />
<br />
6- Düşünsel Sebat Gösterirler: Fitne zamanlarında yani karmaşıklık, belirsizlik içeren durumlarda sonuna kadar planlı ve sistematik düşünme özelliklerini bırakmazlar. Ortam ne kadar bulanık ve sisli olursa olsun yine de düşündükleri şeylerde ve aldıkları kararlarda sabrederler. Güce göre şekil almazlar, hakikatin peşinden ayrılmazlar.<br />
<br />
Düşünsel sebat göstermenin bir yolu da duyguları kontrol altına almaktır. Duygulara yön veren şey nefistir. Akıl kabını tevhid ile doldurmayanlar duygularına esir olmaya mahkumdurlar. Nefis duygu aracılığıyla aklı perdeler ve düşünemeyen insan duygusal hareket etmeye başlar. Duygusal hareket edenler normal durumlarda dahi sağlıklı hareket edemedikleri halde bulanık ve sisli havalarda saçmasapan insanlar olurlar ve hakim olan güç, rüzgarı ne taraftan estirmek isterse o tarafa doğru eserler. Aklı esaretten kurtarmanın yolu aklı temizlemekten geçmektedir. Akıl kabı ise “tevhid” ile temizlenir. Düşünsel sebatı ancak ve ancak temiz akıl sahipleri yapabilir.<br />
<br />
7- Varsayımların Farkındadırlar: Varsayımlar doğruluğu test edilmemiş, doğru olduğu kabul edilen yargılardır. Varsayımlar bazen bir görüş içinde açıkça ifade edilir, bazen de örtülü bir şekilde yer alır. Örtülü varsayımlar tehlikeli varsayımlardır. Eleştirel düşünen insanlar ancak bunun farkında olabilirler. Misal evli olmayan bir kadın ve bir erkek bir yolculuğa çıkmışsa bunların zina yaptığı anlamına gelmez. İfk hadisesinde ise, bu durumdan dolayı zina edilmiştir düşüncesi ortalığa atıldı ve birçok müslümanda bu olayda yanlış düşündü. Halbuki, yolculuk yapmak zina hadisesini gerektirmez. Bu bir iftiradır demeleri gerekirdi. Ama duygular aklın önüne geçince varsayımlar hakikat makamına çıktı ve büyük bir fitne ortaya çıkmış oldu.<br />
<br />
8- Gözlemlerin Ve Kaynağın Güvenirliğini Yargılarlar: Eleştirel düşünen insanlar kendilerine ulaşan bilgilerin kaynağını sorgularlar. Tek bir kaynağa bağlı kalmazlar, kaynaklar arasındaki bilgi farklılıklarına dikkat ederler. Sadece verilen haberlere değil, verilmeyen haberlere de duyarlıdırlar. Bu haberler, bu bilgiler vs “niçin” önüme konuldu şeklinde düşünürler.<br />
<br />
9- Çıkarımların Doğruluk Gücünü Değerlendirirler: Elimizdeki bilgilerden yola çıkarak bir takım yorumlar da bulunuruz. Bu yorumlar her zaman doğru ya da yanlış olarak sınıflandırılmayabilirler. Bazen bir çıkarım doğru ve yanlış uçlarının arasında bir yerde bulunabilir, bunu değerlendirebilmek, ayırt edebilmek sağlıklı düşünen insanların yapabileceği bir şeydir. Doğru ile muhtemelen doğru, yanlış ile muhtemelen yanlış, yetersiz veri gibi durumlarında eleştirel düşünen insanlar doğru karar verebilirler. Eleştirel düşünme ahlakına sahip olanlar ise çıkarımların doğruluk gücünü birbirine karıştırmazlar. Rabbim bu tarz konularda hassas olanlardan, eleştirel düşünen ve eleştirel düşünme ahlakına sahip olanlardan eylesin. Selam ve dua ile Allah’a emanet olunuz.</div>
<div style="color: rgb(34, 34, 34); font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: small;"> </div>
<div style="color: rgb(34, 34, 34); font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: small;"><br />
Mücahit GÜLER</div>
Ekleme
Tarihi: 30 Ekim 2020 - Cuma
Eleştirel Düşünme Ahlakı 3
<div style="color: rgb(34, 34, 34); font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: small;">Önceki yazımızda eleştirel düşünme ahlakıyla ilgili 5 madde sıralayıp bunların açıklamasını yapmıştık. Bu hafta kaldığımız yerden devam edeceğiz.<br />
<br />
6- Düşünsel Sebat Gösterirler: Fitne zamanlarında yani karmaşıklık, belirsizlik içeren durumlarda sonuna kadar planlı ve sistematik düşünme özelliklerini bırakmazlar. Ortam ne kadar bulanık ve sisli olursa olsun yine de düşündükleri şeylerde ve aldıkları kararlarda sabrederler. Güce göre şekil almazlar, hakikatin peşinden ayrılmazlar.<br />
<br />
Düşünsel sebat göstermenin bir yolu da duyguları kontrol altına almaktır. Duygulara yön veren şey nefistir. Akıl kabını tevhid ile doldurmayanlar duygularına esir olmaya mahkumdurlar. Nefis duygu aracılığıyla aklı perdeler ve düşünemeyen insan duygusal hareket etmeye başlar. Duygusal hareket edenler normal durumlarda dahi sağlıklı hareket edemedikleri halde bulanık ve sisli havalarda saçmasapan insanlar olurlar ve hakim olan güç, rüzgarı ne taraftan estirmek isterse o tarafa doğru eserler. Aklı esaretten kurtarmanın yolu aklı temizlemekten geçmektedir. Akıl kabı ise “tevhid” ile temizlenir. Düşünsel sebatı ancak ve ancak temiz akıl sahipleri yapabilir.<br />
<br />
7- Varsayımların Farkındadırlar: Varsayımlar doğruluğu test edilmemiş, doğru olduğu kabul edilen yargılardır. Varsayımlar bazen bir görüş içinde açıkça ifade edilir, bazen de örtülü bir şekilde yer alır. Örtülü varsayımlar tehlikeli varsayımlardır. Eleştirel düşünen insanlar ancak bunun farkında olabilirler. Misal evli olmayan bir kadın ve bir erkek bir yolculuğa çıkmışsa bunların zina yaptığı anlamına gelmez. İfk hadisesinde ise, bu durumdan dolayı zina edilmiştir düşüncesi ortalığa atıldı ve birçok müslümanda bu olayda yanlış düşündü. Halbuki, yolculuk yapmak zina hadisesini gerektirmez. Bu bir iftiradır demeleri gerekirdi. Ama duygular aklın önüne geçince varsayımlar hakikat makamına çıktı ve büyük bir fitne ortaya çıkmış oldu.<br />
<br />
8- Gözlemlerin Ve Kaynağın Güvenirliğini Yargılarlar: Eleştirel düşünen insanlar kendilerine ulaşan bilgilerin kaynağını sorgularlar. Tek bir kaynağa bağlı kalmazlar, kaynaklar arasındaki bilgi farklılıklarına dikkat ederler. Sadece verilen haberlere değil, verilmeyen haberlere de duyarlıdırlar. Bu haberler, bu bilgiler vs “niçin” önüme konuldu şeklinde düşünürler.<br />
<br />
9- Çıkarımların Doğruluk Gücünü Değerlendirirler: Elimizdeki bilgilerden yola çıkarak bir takım yorumlar da bulunuruz. Bu yorumlar her zaman doğru ya da yanlış olarak sınıflandırılmayabilirler. Bazen bir çıkarım doğru ve yanlış uçlarının arasında bir yerde bulunabilir, bunu değerlendirebilmek, ayırt edebilmek sağlıklı düşünen insanların yapabileceği bir şeydir. Doğru ile muhtemelen doğru, yanlış ile muhtemelen yanlış, yetersiz veri gibi durumlarında eleştirel düşünen insanlar doğru karar verebilirler. Eleştirel düşünme ahlakına sahip olanlar ise çıkarımların doğruluk gücünü birbirine karıştırmazlar. Rabbim bu tarz konularda hassas olanlardan, eleştirel düşünen ve eleştirel düşünme ahlakına sahip olanlardan eylesin. Selam ve dua ile Allah’a emanet olunuz.</div>
<div style="color: rgb(34, 34, 34); font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: small;"> </div>
<div style="color: rgb(34, 34, 34); font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: small;"><br />
Mücahit GÜLER</div>
Yazıya ifade bırak !
Bu yazıya hiç ifade kullanılmamış ilk ifadeyi siz kullanın.
Okuyucu Yorumları
(0)
Yorumunuz başarıyla alındı, inceleme ardından en kısa sürede yayına alınacaktır.
Diğer Yazıları
12
Eylül
22
Aralık